Αρχέγονο έθιμο των Λυγκηστών Ελλήνων Μακεδόνων.
Ψάχνοντας στο διαδίκτυο να βρώ πληροφορίες για το παραδοσιασκό έθιμο των φωτιών που ανάβουμε εδώ απάνω ομολογώ ότι τα στοιχεία που βρήκα ήταν απο ελάχιστα μέχρι ανύπαρκτα . Αρκετοί προσπάθησαν να προσεγγίσουν το θέμα με διάφορες μυθοπλασίες κατα του πώς βολεύει τον καθένα στην χαράδρα.
Οι φωτιές αυτό το έθιμο που πάει να εκφυλιστεί σε άλλη μία φολκορική τουριστική ..φασολάδα ή ατραξιόν είναι ένα έθιμο που χάνεται στο λυκαυγές της ιστορίας του τόπου. Έχει τις ρίζες του στις αρχαιοελληνικές δοξασίες της εποχής. Γίνονταν πρός τιμήν του Θεού του φωτός του Απόλλωνα. Με τις φωτιές υποδέχονταν την ταύτιση του ηλιακού ημερολογίου με το χειμερινό ηλιοστάσιο κατα το οποίο οι ώρες της νύχτας μειώνονται ενω αντιθέτως οι ώρες της ημέρας μεγάλωναν. Με τις φωτιές οι αρχαίοι μακεδόνες ένα απο τα αρχαία ελληνικά δωρικά φύλα περίμεναν την έλευση του ήλιου στην νέα περίοδο εισόδου του στο βόρειο ημισφαίριο. Όπως τότε οι ορεσίβιοι Λυγκηστές του Λύγκου της αρχαίας Μακεδονίας στην πλειοψηφία τους αγροτοκτηνοτρόφοι άναβαν φωτιές αναμένοντας το ευχάριστο γεγονός. Η φωτιά ήταν περιζήτο είδος είτε για το απλό ζέσταμα ή το μαγείρεμα είτε για διάφορες κοινωνικές ή θρησκευτικές έκδηλώσεις ακόμη και επικοινωνίας των ανθρώπων της αρχαίας εκείνης εποχής.
Κατα την Έλευση του Χριστιανισμού και την επικράτηση του ώς επικρατούσα Θρησκεία οι φωτιές αυτές συμβόλιζαν τις φωτιές που άναβαν οι απλοί βοσκοί γύρω απο την ταπεινή φάτνη ( ένας απλός στάβλος ήταν ) όπου γεννήθηκε ο Ιησούς Χριστός . Η άποψη αυτή επικράτησε αναλοίωτη μέχρι τις σύγχρονη εποιχή τις ημέρες μας. Ακόμη και σε περιόδους σκλαβιάς οι ορεσίβιοι της ακριτικής αυτής γωνιάς της πατρίδας μας διατήρησαν το έθιμο αυτό που κρατά μέχρι τις ημέρες μας. Σϋμφωνα με την τοπική μυθοπλασία γύρω απο την φωτιά συμβολίζει την σφαγή του Ρωμαίου Ηρώδη κατα τις ημέρες Γεννήσεως του Θεανθρώπου. όπου μικρά παιδιά σφυρίζοντας και βγάζοντας κραυγές θυμήζουν στους παρευρισκόμενους την γενοκτονία αθώων βρεφών στα χέρια του αιμοσταγούς ρωμαίου κοσμοκράτη.ο οποίος φοβόταν μήν χάσει την βασιλεία του απο έναν νέο Βασιλέα .
Στα ΄πολύ πρόσφατα χρόνια το έθιμο αυτό κατηγορήθηκε για παγανισμό βασκανία σατανισμό ειδωλολατρία. Έλεος Τι άλλη ....θα ακούσουμε ; Ευτυχώς οι αντιλήψεις αυτές ολοένα και σιωπαίνουν .Δέν γινόταν διαφορετικά . Αυτόπτης μάρτυρας ,ο έχων την τιμή να σας γράφει , κυνηγήθηκα σε πολύ μικρή ηληκία απο την αστυνομία γιατί κουβαλόύσα θάμνους για την φωτιά της γειτονιάς μου. Αξέχαστες εποχές.Αξέχαστες ανοησίες των "μεγάλων" της εποχής εκείνης...
Το άναμα της φωτιάς ήταν το αποκορύφωμα μηνιαίας προσπάθειας. Η ανταμοιβή μας ήταν το πλήθος κόσμου που ερχόταν να θαυμάσει την φωτιά της γειτονιάς μας. Που και που κανενας Δήμαρχος μας κέρναγε κάτι ξυνισμένα κρασιά ...Ακολουθούσε το γλέντι η συντροφιά η περισυλλογή τους έτους που πέρασε πλάι στην φωτιά .Παρέες γύρω απο την φωτιά ξημερώναμε μέχρι να γίνει σταχτη. Γριούλες ή νυκοκοιρές την επομένη με ένα φαράσι παίρναν αναμένα κάρβουνα απο την φωτιά που σιγοέσβηνε για το "καλό του χρόνου" Και σάν ξημέρωνε 23 Δεκεμβρίου μετά την εκκλησία,. ακούγονταν σε κάθε νυκοκοιριό οι κραυγές πόνου , τα ουρλιαχτά της σφαγής των γουρουνιών τα οποία σφάζονταν είτε για το εορτινό τραπέζι είτε για να τεμαχιστεί προκειμένου να γίνει παστό κρέας για την υπόλοιπη χρονιά στο κελάρι του σπιτιού.
Αυτά γίνονταν μέχρι πρόσφατα Μέχρι που μετάλλαξαν τις φωτιές και τα Χριστούγεννα σε τουριστική ατραξιόν και φολκορικό παραμύθι Φαίνεται ότι η παγκομσιοποίηση έβαλε κι εδώ το χεράκι της. Φαίνεται ότι το εμπεδώσαμε. Διότι ακολουθήσαμε με ευχαρίστηση ό,τι η ΝΤ μετάλλαξε, για να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις του ισοπεδωτισμού που επιβάλλει το σύστημα. Μεταξύ αυτών και τις γιορτές των ημερών, που επί χιλιάδες χρόνια -και προ Χριστού ακόμη- διατήρησαν ένα συγκεκριμένο χαρακτήρα.
Διαβάζοντας τα διηγήματα παλαιών λογοτεχνών, βρίσκεις ότι η παραμονή των Χριστουγέννων ήταν μέρα περίσκεψης και αναμονής. Λίγο μετά τα μεσάνυχτα οι εκκλησιές γέμιζαν από πιστούς για να υποδεχθούν τη γέννηση του Χριστού. Τώρα είναι νύχτα για τα γκλάμουρους ρεβεγιόν σε χάι σόσάιτι πανδοχεία . Δεν έχει πολλά χρόνια που ενέσκυψε αυτή η συνήθεια, για να μετατρέψει τη γιορτή των Χριστουγέννων σε μια συνηθισμένη διήμερη αργία.
Στα πολύ παλιά χρόνια, το 20ήμερο (20 Δεκεμβρίου 10 Ιανουαρίου), ήταν περίοδος γλεντιού. Και τούτο διότι είναι το μοναδικό χρονικό διάστημα του έτους, που δεν υπάρχουν γεωργικές ασχολίες. Και στη χειμερινή ισημερία γιόρταζαν τη γέννηση του θεού Απόλλωνα, θεού του φωτός, αφού η μέρα αρχίζει να μεγαλώνει. Οι Ρωμαίοι αντικατέστησαν τον Απόλλωνα με τον Μίθρα, κι αυτός θεός του φωτός.
Ξεφάντωναν για τα καλά, μέχρι σημείου οι γιορτές να μετατραπούν σε διονυσιακές. Έπαιζαν ζάρια («για το καλό του χρόνου», λέμε σήμερα) έλεγαν τραγούδια (τα «κάλαντα», από τις ρωμαϊκές καλένδες, που ήταν οι πρώτες μέρες του μηνός), μασκαρεύονταν (όπως σήμερα σε πολλές περιοχές της χώρας, π.χ. τα «μπουμπουσάρια», στη δυτική Μακεδονία). Στόλιζαν ένα καράβι (ναυτικός λαός ήμαστε), είτε κάποιο δέντρο (κατά προτίμηση την δρυ, που αργότερα μεταφέρθηκε στους Κέλτες, με τους Δρυίδες ιερείς) και φυσικά τη βασιλόπιτα.Βέβαια, παλιά, η πίτα δεν ήταν του Αϊ-Βασίλη, αλλά του «βασιλιά». Κάθε παρέα διασκεδαστών είχε τον αρχηγό της, τον «βασιλιά» του γλεντιού των ημερών,
Με την επικράτηση του Χριστιανισμού, όλα τα έθιμα (πλην των διονυσιακών) ενδύθηκαν τον χριστιανικό μανδύα και τον διατηρούν επί 17 αιώνες (από τον 4ο αι., όταν ο Πάπας Ιούλιος ο Α΄ όρισε ως ημέρα γέννησης του Χριστού την 25η Δεκεμβρίου, προς αντικατάσταση της γενέθλιας γιορτής του Απόλλωνα (οι Έλληνες δεν είχαν ονομαστική γιορτή, αλλά γιόρταζαν τη γενέθλια ημέρα).
Μόνον οι Ορθόδοξοι, γιορτάζουν τον Αϊ-Βασίλη αυτές τις ημέρες. Όλοι οι άλλοι Χριστιανοί τον άγιο Νικόλαο (Pierre Noel ή Santa Claus. To Claus από το Niclaus). Σε μας προτιμήθηκε ο Αϊ-Βασίλης, ίσως για λόγους συνειρμού με τον «βασιλιά». Μόνο που, όταν η κόκα-κόλα παρουσίασε την γνωστή σήμερα εικόνα ενός «χοντρομπαλά» αγαθούλη γέροντα, λησμονήθηκε η ασκητική μορφή του Αϊ-Βασίλη της ελληνικής παράδοσης, και αντικαταστάθηκε από το σήμα του αναψυκτικού.
Δεν είναι απαραίτητο να είναι κανείς ιδιαίτερα θρησκευόμενος για να διατηρεί την παράδοση. Αρκεί να είναι Έλληνας που δεν θέλει να αποκοπεί από τις ρίζες του.
Η παμπάλαια συνήθεια του εορτασμού, μετατέθηκε στην Πρωτοχρονιά, άχρωμη και άοσμη. Γιορτάζεται με τον ίδιο τρόπο σε όλους τους λαούς. Στήν χαράδρα έχει καταντήση εμποροπανήγυρι, αλλοιωμένο έθιμο στις επιταγές της νέας εποχής. φολκλορικό γλέντι, στρακαστρούκες, μποτιλιάρισμα σε δρόμους. παρδαλοστολισμοί σε δημόσια κτήρια, δρόμους , εξώστες, γιορτές μέθης, θολοκουλτούρα με τύμπανα και καραμούζες, τουριστική ατραξιόν ..Τα ξύλα πλέον δέν τα μαζεύουν παιδάκια αλλα αγοράζονται απο τον Δημοτικό κορβαβα μεταφέρονται κομένα με φορτηγά και γερανούς στις γειτονιές για να διακοσμήσουν την επιβαλλόμενη "ευτυχία" διακόσμηση το φούμο παραλλαγής της πόλης η οποία την επομένη αδειάζει και θυμήζει την Πρέβεζα του Καρυωτάκη ή του παλιοροκά φίλου μου Βασίλη Παπακωνσταντίνου...
Το έθιμο ευτυχώς σε κάποιες μακρυνές λαικες γειτονιές της πόλης ή χωριών στα βουνά και στην πεδιάδα ευτυχώς παραμένει αναλοίωτο παραμονές Χριστουγέννων ή Πρωτοχρονιάς Χωρίς να αποτελεί αντικείμενο πολιτικής αυτοπροβολής , τουριστικής και οικονομικής εκμετάλευσης την οποία ναί μεν χρειαζόμαστε αλλα δέν πρέπει να αλοιώσουμε την πανάρχαια παράδοση των φωτιών με ξενόφερτες συνήθειες , καλικάντζαρους , σάντακλάουζ, ζουρνάδες ,βαλκάνια τούμπανα, ούζο πάρτια , οινοτσιμπουροκατανύξεις μεθυσμένων, χειμερινής κραιπάλης και σπατάλης...Να ευχηθούμε να μην εκφυλιστεί σε άλλη μία "φασουλαδογιορτή" για το Θεαθήναι της σπάταλης ματαιοδοξίας - ρεκλάμας πεδινοχαραδρίσιων .Ας ευχηθούμε να παραμείνει αναλοίωτο όπως ήταν απο τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα......
Κλείνοντας την σημερινή αναφορά στις φωτιές, στέλνω απο το βουνό ( ημέρα αγάπης που είναι ) σε όλες και σε όλους πολλά φιλάκιααααααααααααααααααααααααααααα
